گفت و گویی با محمد علی نجفی کارگردان سریال سربداران

 

گفت و گویی با محمد علی نجفی 

کارگردان سریال سربداران

دکتر سید ابوالفضل حسینی - عضو هیات علمی دانشگاه حکیم سبزواری - 9 دی 1395

 

روز  26 آذر ماه 1394 به مناسبت برگزاری همایش هفتصدمین سال نهضت سربداران در دانشگاه حکیم سبزواری، فرصتی دست داد تا با آقای محمد علی نجفی (1) کارگردان مشهور و سازنده ی سریال فاخر سربداران گفت و گویی داشته باشم. در آغاز به عنوان یک دانشگاهی و سبزواری حضورشان را در سبزوار و دانشگاه خوشامد گفتم و از ایشان خواستم که:

حسینی: جناب نجفی، از نگفته های سربداران هر چه می خواهد دل تنگت بگو؟

نجفی: خیلی از پذیرایی تان ممنون و متشکرم . از زحمتی که برای احیای این نهضت و این تفکر می کشید، تشکر می کنم. زمانی که ما  کار در این زمینه را شروع کردیم، کسی این جریان تاریخی را نمی شناخت. آن موقع آقای دکتر علی شریعتی قرار شد کلاس هایی در حسینیه ارشاد داشته باشند در زمینه ی تاریخ ا سلام و تا ریخ ادیان. قرار شد که در کنار آن فعالیت های دیگری هم باشد. مثل تفسیر، تحقیق در ادبیات و به ویژه نگاه مدرن به مذهب و تبیین مدرن مقولات دینی. با پیشنهاد ایشان در سال1350 گروهی را تشکیل دادیم." گروه تئاتر حسینیه ارشاد" شکل گرفت. چند تا نمایشنامه داشت. یکی هیأت متوسلین به سیدالشهداء،...یکی تئاتر ابوذر که در مشهد به کارگردانی داریوش ارجمند و بازیگری آقای صغیری اجرا شده بود. در تهران قرار شد که مسؤولیتش را من به عهده بگیرم. چون آقای ارجمند نمی توانست به تهران بیاید. از آقای صغیری دعوت کردیم تا به تهران بیاید و نقش خود را اجرا کند. آمدند  و تئاتر ابوذر در حسینیه ی ارشاد اجرا شد. پس از آن تئاتر سربداران. تئاتر سربداران به دلیل این که یک نگاه سیاسی اجتماعی به مسائل روز آن دوران و نیز به خاطر این که نگاهی دینی به مقولات اجتماعی داشت، یک شب بیشتر اجرا نشد و حال آن که بلیط های 10 شب آن پیشفروش شده بود. ساواک آمد و همه چیز را بهم زد و تقریباُ پس از آن حسینیه ارشاد را هم در سال 1351 تعطیل کرد. همکاری من با دکتر شریعتی از سال 1346 یا 47 شروع شد. آن موقع من دانشجوی معماری بودم. ایشان برای سخنرانی های مختلف به تهران می آمدند که خود ما هم در برنامه ریزی  آن ها نقش داشتیم، شب ها منزل ما می آمدند. دانشجوهای دیگر می آمدند و تا صبح  صحبت و گفتگو بود. هدف شریعتی این بود که این مقولات دینی، سنتی و مذهبی و تفکری ما را که نشات گرفته از تشیع است، بتواند به زبان هنر و به خصوص هنر نمایش، به مخاطب منتقل کند. خوشبختانه این فعالیت شروع شد و نتیجه اش هم همان تئاتر سربداران بود. بعد از انقلاب  کسانی از دوستان ما که در تلویزیون بودند، نظیر آقای دکتر کمال خرازی و دیگران که مسوولیت داشتند، به من پیشنهاد دادند که موضوع آن تئاتررا در تلویزیون به صورت سریال در آورم که طبیعتاً ما به مسأله ی جدیدی می اندیشیدیم. حالا انقلاب پیروز شده بود. انقلابی که رهبری روحانیت را دارد و فرهنگ تشیع. اکنون با این نگاه که حال که انقلاب پیروز شده، ببینیم با چه مسائلی مواجهیم و در آینده با چه معضلاتی روبرو خواهیم شد. این بود به خلق کاراکتری به نام "قاضی شارح" رسیدیم که اسمش را ازهمان " شریح قاضی" گرفتیم و برعکسش کردیم! "شریح قاضی"، شد "قاضی شارح"! این تفکر آقای دکتر شریعتی بود که جنگ های تا ریخ، جنگ مذهب علیه مذهب و به تعبیر دیگر جنگ توحید و شرک است. ما همان مسأله را گرفتیم و در حقیقت ایده ی "قاضی شارح" از دکتر شریعتی نشأت گرفت. البته شکل هنری اش را من اجرا کردم. با نویسنده مان بحث و گفت و گوهایی کردیم به نظرم رسید با توجه به شناختی که از آقای(علی) نصیریان داشتم، دیدم تنها گزینه ای است که می تواند آن را اجرا کند بگونه ای که نه بتوا ن گفت چهره ای مثبت است و نه منفی. همان که نقش قاضی شارح را در سریال داشت. خوشبختانه با همکاری تلویزیون شهرکی ساختیم  و وسایلی جور کردیم. یک سال پیش تولید داشتیم و دو سال هم فیلمبرداری کردیم.

 حسینی: واقعاً که دستتان درد نکند. اثری ماندگار آفریدید. چه کارهایی در دست انجام دارید؟

نجفی: من الان روی " خداوند الموت" دارم کار می کنم. آن هم به نظر من حرکت قابل توجهی است که در تاریخ ایران مغفول مانده است. این که چرا باید چنین حرکتی انجام شود، شناخته شده نیست. چون آن هم حرکتی نشات گرفته از تشیع است منتهی  با نگاهی دیگر

 حسینی : اسماعیلیه

نجفی : آری اسماعیله.آن ها هفت امامی اند. آن ها هم خود را شیعه می دانند. چه اتفاقاتی افتاده که از دید ما شکل نوعی انحرافی نامیده می شود. ما در دوره ی خودمان هم دیدیم که خیلی راحت به مجاهدین گفتند منافقین. چرا ؟ برای این که احساس کردند که یک شکل دیگری را انتخاب کردند و ازآن تفکر وام گرفتند. همیشه این وام ها گرفته می شود و درعمل نتیجه دیگری هم گرفته می شود.  این کار جدید پرداختن به اسماعیلیه است و به بهانه ی اسماعیلیه، دیدن آن دوره، که چه مسائلی وجود داشته است. همچنان که ما در سریال سربداران  یک دوره را دیدیم که چه مسائلی داشته است.

 حسینی: در این ارتباط چقدر به نقش خواجه نظام الملک پرداخته اید؟

نجفی:  کاملاً.

حسینی:  شما می دانید که خواجه نظام الملک (توسی) اصالتا سبزواری است؟ (1)

نجفی:  بله. او هم مطرح می شود . او هم تحلیل می شود که کجا درست بوده و کجا درست نبوده. اصلاً کاراکتر هایی مثل خواجه نظام الملک ویژگی شان این است که خاکستری اند، سیا ه و سفید نیستند. چه قدر خدمت کردند و چه حرکت هایی ایجاد کردند. مثلاً بخش هایی از قاضی شارح برگرفته از خواجه نظام الملک است. اصولاً یکی از شخصیت های برجسته در طول تار یخ همین خواجه نظام است.

 حسینی: متن سریال سربداران را خودتان نوشته اید؟

نجفی: خیر. آقای کیهان رهگذار نوشته اند. همو که سریال  بوعلی سینا را نوشته است. با ایده ها و تجربه های من و نوشته ی ایشان.

حسینی: در مورد متن نمایشنامه ی سربداران چه؟

نجفی: نمایش نامه اش را من نوشتم و دکتر شریعتی بسیاری دیالوگ هایش را نوشت.

حسینی: با استفاده از نرم افزار "کاریز" که قابلیت تحقیق در آثار دکتر شریعتی را دارد، سه جا از "نمایشنامه ی سربداران" نام برده شده است. حتی شریعتی گله های دانشجویان در تهیه ی بلیط و.. را انعکاس داده است که احتمالا به علت جلوگیری ساواک  بوده است. این سخنان شما برای من به عنوان منبع اصلی بسیار قابل توجه و دست اول است. در باره ی شریعتی چه نکته ای برای ما دارید؟

 نجفی: چون خودم با دانشجویان و دا نشگاه هم ارتباط دارم، به نظرم امروز بیش هر چیز نیاز به یک دکتر شریعتی داریم. برای این که اعتقاد - نه به شکل بیرونی اش- به شکل درونی اش بسیار شکسته است. به ویژه نسل جوان. جوانان مجبورند دو جور باشند: یکی، نوعی که هستند و دیگری نوعی که می نمایند. آن چه که می نمایند که این چیز قابل توجهی نیست. کاری که دکتر شریعتی کرد این بود که درون را دگرگون کرد. و امروز هم به نظر من باز نیازمبرم به شخصیتی مثل دکتر شریعتی هست.

حسینی: خیلی تشکرمی کنم . استفاده کردیم. مجددا حضورتان را درشهرسبزوار و دانشگاه ما خوشامد می گویم. ان شاءالله که موفق باشید و کارهای موفقی هم از شما را شاهد باشیم.

 

--------------------------------------------------------

(1)- محمدعلی نجفی کارگردان و یا طراح صحنه فیلم و سریال های زیر بود:

 جنگ اطهر، لیله‌القدر، سربداران ، لوحه صفورا، گزارش یک قتل، پرستار شب، زمین آسمانی، قرمز، شیدا، عشق طاهر، زمان شوریدگی، زاگرس، پیاده‌روهای کلان شهر، دیگری، تاریکخانه من ^،پرسه در شهر لاجوردی و بازیگری در سریال معمای شاه

 (2)- خواجه نظام الملک توسی وزیر قرن پنجم هجری سلجوقیان متولد روستای نزل آباد در شرق سبزوار است.

 

 

 

برچسب‌ها: سربداران شریعتی محمد علی نجفی دکتر سید ابوالفضل حسینی - سبزوار...